ΕΞΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΣ ή ΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΣ - ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Οστρακισμός. Ο φρουρός κι ο εφιάλτης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας !!!

Ο Αριστοτέλης στα “Πολιτικά” του γράφει ότι στην Αθήνα δεν θεωρούσαν τον οστρακισμό ως ποινή, αλλά ως μέσο περιοριστικό της δύναμης ατόμων, κάθε φορά που υπήρχε ο φόβος ότι κάποιος από τους πολίτες είχε αποκτήσει τόση δύναμη, ώστε να θέσει σε κίνδυνο την ελευθερία του λαού, δηλαδή να καταλύσει το πολίτευμα και να επιβάλει τυραννία (δικτατορία).

Το θεσμό αυτό της προστασίας της δημοκρατίας καθιέρωσε για πρώτη φορά στην Αθήνα ο σπουδαίος πολιτικός και δημοκράτης...

Κλεισθένης συμπληρώνοντας την προοδευτική πολιτική που είχε χαράξει ο μεγάλος νομοθέτης Σόλων. Η κίνηση αυτή του Κλεισθένη δικαιωματικά του χάρισε τον τίτλο του ιδρυτή της αθηναϊκής δημοκρατίας, η οποία έφτασε στην κορύφωσή της τον 5ο π.Χ. αιώνα.

Μια φορά το χρόνο ο λαός της Αθήνας συγκεντρωνόταν στην Αγορά, ύστερα από απόφαση της Εκκλησίας του Δήμου, και ψήφιζε εναντίον οποιουδήποτε ατόμου επικίνδυνο για την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Για να εξοριστεί ο επικίνδυνος πολίτης, έπρεπε να πάρει το ελάχιστο 6000 ψήφους. Η εξορία διαρκούσε δέκα χρόνια.

Δυστυχώς η ασφαλιστική αυτή η δικλείδα για την προστασία της δημοκρατίας με το πέρασμα του χρόνου εκφυλίστηκε και έκτοτε χρησιμοποιήθηκε ως όπλο εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων, δημιουργώντας προβλήματα στη δημοκρατική διακυβέρνηση της Αθήνας.

Μάλιστα για να είναι πιο σίγουροι οι πολιτικοί που ήθελαν να εξοντώσουν τους αντιπάλους τους δεν δίσταζαν να εξαγοράζουν ψηφοφόρους με ελαστική συνείδηση.

Δεν έλειπαν βέβαια και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι κινδυνεύοντες να οστρακισθούν προέβαιναν σε καλπονοθεία εξαγοράζοντας την εφορευτική επιτροπή, η οποία φρόντιζε να εξαφανίσει τόσες ψήφους, όσες χρειάζονταν, ώστε ο συνολικός αριθμός ψήφων να είναι λιγότερος από 6000.

Μια τέτοια καλπονοθεία αποκαλύφθηκε στη δεκαετία του 1930,όταν η Αμερικανική αρχαιολογική σχολή διενεργούσε ανασκαφικές έρευνες στη αρχαία Αγορά των Αθηνών. Καλπονοθεία, που ήρθε στο φως ύστερα από 25 αιώνες περίπου.

Τα αφαιρεθέντα από την κάλπη ψηφοδέλτια βρέθηκαν στον πυθμένα πηγαδιού, όπου ρίχτηκαν για περισσότερη σιγουριά με σκοπό τη συγκάλυψη της καλπονοθείας.

Λίγο πριν τη ψηφοφορία λειτουργούσαν έξω από το χώρο, όπου είχαν στηθεί οι κάλπες, καταστήματα, στα οποία ειδικοί χαράκτες χάρασσαν σ’ ένα κομμάτι από σπασμένο αγγείο το όνομα του υποψηφίου προς οστρακισμό (στη γλώσσα της αρχαιολογίας ονομάζονται όστρακα κομμάτια από αγγεία).

Οι ανασκαφικές έρευνες που έγιναν τόσο στην αρχαία Αγορά της Αθήνας, όσο και στον Κεραμεικό, έφεραν στο φως όστρακα με ομοιόμορφο γραφικό χαρακτήρα, κάτι που ενισχύει την άποψη για ύπαρξη επαγγελματιών γραφέων ψηφοδελτίων.

Το θεσμό αυτό εφάρμοσαν αργότερα στο Άργος, στα Μέγαρα και στη Μίλητο. Στις Συρακούσες, όπου εφαρμόστηκε ο θεσμός, αντί για όστρακα χρησιμοποιήθηκαν φύλλα ελιάς, πάνω στα οποία γραφόταν το όνομα του υποψηφίου για οστρακισμό, ο οποίος μετονομάσθηκε σε πεταλισμό και εκφυλλοφόρηση (από το ρήμα εκφυλλοφορεύω = εξορίζω ή καταδικάζω δια φύλλων. Τέτοιες ψήφοι δίνονταν στους βουλευτές της Αθηναϊκής Βουλής).

Θύματα οστρακισμού στην αρχαία Αθήνα ήταν ο Ίππαρχος, γιος του τυράννου Πεισίστρατου που εξορίστηκε το 487 π.Χ., ο Μεγακλής που εξορίστηκε το 486 π.Χ. αρχηγός των Αλκμεωνιδών τον οποίο κατηγόρησαν άδικα ότι στο Μαραθώνα είχε κάνει με την ασπίδα του προδοτικά φωτεινά σήματα στους Πέρσες (όστρακο με το όνομα Μεγακλής Ιπποκράτους Αλωπεκήθεν βρέθηκε κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές στον Κεραμεικό),ο Ξάνθιππος, πατέρας του Περικλή, που εξορίστηκε το 484 π.Χ., ο δίκαιος Αριστείδης, που εξορίστηκε το 482 π.Χ., ο Θεμιστοκλής, η μεγάλη μορφή των Μηδικών Πολέμων, που εξορίστηκε το 474 π.Χ., επειδή τα στρατιωτικά του σχέδια θεωρήθηκαν παράτολμα από τους αντιπάλους του (κατά τις ανασκαφικές έρευνες στον Κεραμεικό βρέθηκαν όστρακα από τον οστρακισμό του με το όνομα Θεμιστοκλής Νεοκλέους Φρεάρριος).

Δυστυχώς, ο μεγαλουργός του θριάμβου της ελευθερίας και δημοκρατίας εναντίον του δεσποτισμού και της ανελευθερίας των Μήδων, ο Σωτήρας της Αθήνας και της δημοκρατίας, δοκίμασε την αγνωμοσύνη του αθηναϊκού δήμου, ο οποίος αγόμενος από την τυφλή προπαγάνδα φαύλων πολιτικών και λαϊκιστών, αλλά και την ύπαρξη εξαγορασμένων συνειδήσεων, απαξιώθηκε στην εποχή του, καταξιώθηκε όμως στο διάβα της ιστορικής μνήμης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αριστοτέλους “Πολιτικά” 3.13,15

Κ.Κόντου,Παρατηρήσεις εις Αριστοτέλους Αθηναίων Πολιτεία

Ι.Στ.Παπασταύρου,Θεμιστοκλής Φρεάρριος,Αθήναι 1970

Κ.Στεργιοπούλου,Τα πολιτικά κόμματα των αρχαίων Αθηνών,1958

Botsford-Robinson,Aρχαία Ελληνική Ιστορία (Μετ.Σωτηρίου Τσιτσώνη),Αθήνα

Liddell-Scott,Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης,Αθήναι

Αριστοφάνης,Πλούτος,7

(του Γ.Χατζόπουλου τ.Λυκειάρχη στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΔΡΑΜΑΣ)

/*/

Εξοστρακισμός, πολιτικό μέτρο που έπαιρνε η πολιτεία, στην αρχαία Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα, ενάντια σ' εκείνους τους διάσημους άντρες που θεωρούνταν, για τον άλφα ή βήτα λόγο, επικίνδυνοι για αυτήν.

Ο θεσμός επιβλήθηκε από το νομοθέτη Κλεισθένη τον 6ο αιώνα π.Χ. και πρόβλεπε απομάκρυνση από την Αθήνα για δέκα χρόνια. Είχε περισσότερο προληπτικό χαρακτήρα και καμιά φορά η ποινή μπορούσε να μειωθεί, αν ο δήμος έκρινε ότι αυτό ήταν αναγκαίο.

Η απόφαση για εξοστρακισμό κάποιου παιρνόταν μετά από ψηφοφορία, στην οποία συμμετείχαν οι πολίτες. Πάνω σε όστρακα (από όπου και ο όρος) καθένας χάραζε το όνομα εκείνου που το θεωρούσε περισσότερο επικίνδυνο. Κατόπιν, γινόταν καταμέτρηση των οστράκων κι αυτός που είχε τα περισσότερα όστρακα εξοριζόταν από την Αθήνα.

Μ' αυτό το μέσο εξορίστηκαν, όπως είναι γνωστό, ο Αριστείδης ο δίκαιος και ο Θεμιστοκλής. Το 418 π.Χ. καταργήθηκε ο θεσμός, ενώ είχε αρχίσει να γίνεται μέσο διωγμού πολιτικών αντιπάλων.   

Εξοστρακισμός - οστρακισμός : αρσενικό, θεσμός του αρχαίου αθηναϊκού πολιτεύματος: ψηφοφορία με όστρακα για την απομάκρυνση από την Αθήνα για δέκα χρόνια εκείνου του πολίτη που θεωρούνταν από τους περισσότερους ψηφοφόρους επικίνδυνος για το δημοκρατικό πολίτευμα

οστρακισμός : Κάθε πολίτης κατέγραφε σε όστρακο το όνομα όποιου θεωρούσε επικίνδυνο για το πολίτευμα της δημοκρατίας. Σε ειδική συνεδρίαση της Εκκλησίας του Δήμου, με μυστική ψηφοφορία, αποφάσιζαν οι Αθηναίοι την απομάκρυνση ή όχι για δέκα (10) χρόνια από την πόλη εκείνου που το όνομά του είχε γραφεί στο μεγαλύτερο αριθμό οστράκων.

Βικιπαίδεια - Wikipedia Εξοστρακισμός ή Οστρακισμός, ήταν μία διαδικασία ψηφοφορίας με την οποία αποφασιζόταν ελεύθερα, άνευ δίκης, η υποχρεωτική εξορία ή όχι ενός ατόμου που κρινόταν επικίνδυνο για την πόλη. Ο οστρακισμός εφαρμοζόταν στην αρχαία Αθήνα, από όπου τον πήραν και οι άλλες πόλεις με δημοκρατικό πολίτευμα.

Ο οστρακισμός γινόταν ως εξής: έφραζαν την Αγορά και δημιουργούσαν έτσι έναν περίβολο, που τον διαιρούσαν σε 10 τμήματα, με κοινή είσοδο. Σε αυτά εισερχόταν κάθε πολίτης, ανάλογα με τη φυλή που ανήκε και άφηνε ένα όστρακο (θραύσμα πήλινου αγγείου), όπου είχε γράψει το όνομα του πολίτη του οποίου την εξορία επιθυμούσε. Για να εξοριστεί κάποιος έπρεπε το όνομά του να βρεθεί σε περισσότερα από 6.000 όστρακα. Ο πολίτης που καταδικαζόταν είχε διορία δέκα ημερών για να τακτοποιήσει τις προσωπικές του υποθέσεις. Αρχικά, η εξορία διαρκούσε δέκα χρόνια αλλά αργότερα μειώθηκε σε πέντε.

Ο οστρακισμός θεσπίστηκε αρχικά ως ένα μέσο προστασίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αργότερα όμως,ο θεσμός αυτός έχασε βαθμιαία τη σημασία του, διότι χρησιμοποιήθηκε από τις διάφορες παρατάξεις σαν τρόπος απαλλαγής και εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων.

Οι Αθηναίοι που είναι γνωστό ότι εξοστρακίστηκαν είναι οι ακόλουθοι (κατά χρονική σειρά):

487 π.Χ. − Ίππαρχος του Χάρμου, συγγενής του Πεισίστρατου

486 π.Χ. – Μεγακλής του Ιπποκράτη, ανιψιός του Κλεισθένη. Ο Μεγακλής εξοστρακίστηκε δύο φορές σύμφωνα με τον Λυσία.

485 π.Χ. — Καλλίξενος, ανιψιός του Κλεισθένη και αρχηγός των Αλκμαιωνιδών εκείνο το διάστημα (οι πληροφορίες για τον Καλλίξενο είναι αβέβαιες).

484 π.Χ. — Ξάνθιππος του Αρίφρονα, πατέρας του Περικλή, πολιτικός και στρατιωτικός

482 π.Χ. — Αριστείδης του Λυσιμάχου, επονομαζόμενος και «δίκαιος, υπήρξε Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός

471 π.Χ. — Θεμιστοκλής του Νεοκλέους (το 471 π.Χ. ή νωρίτερα) πολιτικός και στρατηγός, γεννημένος στην Αθήνα το 527 π.Χ.

461 π.Χ. — Κίμων του Μιλτιάδη, πολιτικός και στρατηγός

460 π.Χ. — Αλκιβιάδης του Κλεινία, παππούς του Αλκιβιάδη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

457 π.Χ. — Μένων του Μενεκλίδη (αβέβαιο)

442 π.Χ. — Θουκυδίδης του Μιλησία (δεν πρόκειται για τον ιστορικό Θουκυδίδη)

Δεκαετία του 440 π.Χ. — Καλλίας του Διδύμου (αβέβαιο)

Δεκαετία του 440 π.Χ. — Δάμων του Δαμονίδη (αβέβαιο)

416 π.Χ. — Υπέρβολος του Αντιφάνη

φώτο : Τρία όστρακα με ψήφους για Αθηναίους πολιτικούς. 

Από πάνω προς τα κάτω γράφουν: 

Περικλής Ξανθίππου,

Κίμων Μιλτιάδου και 

Αριστείδης Λυσίμαχου