Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η επιθυμία για απόκτηση χρυσού έχει οδηγήσει τους ανθρώπους στα άκρα: Πυροδότησε πολέμους και κατακτήσεις, στήριξε αυτοκρατορίες και την καθιέρωση νομισμάτων, συνεβαλε στην ισοπέδωση δασών και βουνών. Ο χρυσός δεν είναι απαραίτητος για την επιβίωση του ανθρώπου. Στην πραγματικότητα, έχει συγκριτικά, ελάχιστες πρακτικες χρήσεις. Ωστόσο, τα βασικά πλεονεκτήματά του -η ασυνήθιστη πυκνότητα και ελαστικότητά του σε συνδυασμό με την άφθαρτη λάμψη του- τον έχουν καταστήσει ένα από τα πιο ποθητά αγαθά του πλανήτη, το υπέρτατο σύμβολο της ομορφιάς, του πλούτου και της αθανασίας. Σχεδόν όλες οι κοινωνίες στο πέρασμα του χρόνου έχουν αποδώσει στον χρυσό μυθική δύναμη. Η εμμονή της ανθρωπότητας με τον χρυσό θα έπρεπε να έχει αμβλυνθεί στο σύγχρονο κόσμο. Λίγοι πολιτισμοί πιστεύουν ακόμα ότι ο χρυσός χαρίζει αιώνια ζωή, ενώ όλα τα κράτη έχουν καταργήσει το νομισματικό σύστημα του κανόνα του χρυσού. Όμως, το πάθος για χρυσό ενισχύεται, τροφοδοτούμενο από την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει την εποχή που ζούμε.
Ενώ οι επενδυτές στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε επενδυτικά προιόντα που έχουν σχεση με τον χρυσό, η κοσμηματοποιία εξακολουθεί να απορροφά τα 2/3 της ζήτησης, συμβάλλοντας σε ένα ρεκόρ παγκοσμίων πωλήσεων το 2007, ύψους 42 δισ. ευρώ. Στις ΗΠΑ, μια εκστρατεία ακτιβιστών με θέμα <<Όχι στο βρόμικο χρυσό>> έπεισε πολλούς γνωστούς κοσμηματοπώλες να σταματήσουν την πώληση χρυσού που προέρχεται από ορυχεία τα οποία επιφέρουν σοβαρές κοινωνικές ή περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι μεγαλύτεροι καταναλωτές, όμως, δηλαδή η Ινδία (όπου το πάθος για τον χρυσό είναι συνυφασμένο με τη λαική κουλτουρα) και η Κίνα (που το 2007 πήρε τη θέση των ΗΠΑ ως ο 2ος μεγαλύτερος αγοραστής χρυσών κοσμημάτων στον κόσμο), αδιαφορούν γι' αυτού του είδους τους προβληματισμούς.
Εκτός από την τιμή του, το κόστος του χρυσού σε ανθρώπινες απώλειες και περιβαλλοντικές καταστοφές ποτέ δεν ήταν ψηλότερο. Ένας σημαντικός παράγοντας, αλλά και μέρος της ίδιας του της γοητείας, είναι η σπανιότητά του. Στο πέρασμα του χρόνου έχουν βρεθεί 161.000 τόνοι χρυσού, ποσότητα που μετά βίας θα γέμιζε 2 πισίνες ολυμπιακών διαστασεων. Πάνω από το μισό αυτής έχει εξορυχθεί τα τελευταία 50 χρόνια.Σήμερα
, τα πλουσιότερα κοιτάσματαεξαντλούνται ταχύτατα, ενώ σπάνια ανακαλύπτονται νέα. Ο περισσότερος χρυσός που απομένει να εξορυχθεί είναι θαμμένος σε μικρές ποσότητες σε δυσπρόσιτες και ευάλωτες γωνιές του πλανήτη. Πρόκειται για ένα κάλεσμα στην καταστροφή, στο οποίο πολλοί μεταλλωρύχοι, μεγάλοι και μικροί, είναι πρόθυμοι να ανταποκριθούν.Στο ένα άκρο του φάσματος βρίσκονται οι στρατιές των φτωχών μεταναστών εργατών που συρρέουν σε μικρά ορυχεία όπως αυτό της Λα Ρινκονάντα. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNIDO), υπάρχουν 10 έως 15 εκατομμύρια εποχικοί μεταλλωρύχοι σε όλο τον κόσμο, από τη Μογγολία μέχρι τη Βραζιλία. Εφαρμόζοντας απλοικές μεθόδους που δεν έχουν αλλάξει στο πέρασμα του χρόνου, τα ορυχεία παράγουν σχεδόν το 25% του χρυσού παγκοσμίως και στηρίζουν 100 εκατομμύρια ανθρώπους. Γι' αυτούς τους ανθρώπους η εξόρυξη χρυσού αποτελεί μια δραστηριότητα ζωής αλλά και θανάτου.
Την τελευταία δεκαετία, στη Λαική Δημοκρατία του Κονγκό ένοπλες ομάδες ντόπιων, που μάχονται για τον έλεγχο των χρυσωρυχείων και των εμπορικών οδών, τρομοκρατούν και υποβάλλουν τακτικά σε βασανιστήρια μεταλλωρύχους. Παράλληλα, χρησιμοποιούν τα κέρδη τους από τον χρυσό προκειμένου να αγοράσουν όπλα και να χρηματοδοτήσουν τις δραστηριότητές τους.
Μία εξίσου σημαντική απειλή για τους μικρούς μεταλλωρύχους είναι ο υδράργυρος και οι ολέθριες επιπτώσεις του στην υγεία. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν υδράργυρο για να διαχωρίσουν τον χρυσό από την πετρα, και στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας εκλύεται δηλητήριο, σε υγρή και σε αέρια μορφή. Η UNIDO εκτιμά ότι το 1/3 του υδραργύρου που ελευθερώνεται στο περιβάλλον εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων προέρχεται από την εξόρυξη χρυσού.
Στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκονται τα αχανή ανοιχτά ορυχεία και οι μεγάλες μεταλλευτικές εταιρείες που τα διαχειρίζονται. Χρησιμοποιώντας ολόκληρους στόλους από γιγαντιαία μηχανήματα, αυτά τα ορυχεία παράγουν τα 3/4 του χρυσού παγκοσμίως. Επίσης, δημιουργούν θέσεις εργασίας και εισάγουν την τεχνολογία και την ανάπτυξη σε περιοχές εξαθλιωμένες. Ωστόσο, τραυματίζουν ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Με την εξόρυξη χρυσού παράγονται περισσότερα απόβλητα σε ουγκιά σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέταλλο, και αυτό αποδεικνύεται από τις εξωφρενικές διαφορές κλίμακας στα μεγέθη: Αυτές οι ουλές στο έδαφος είναι τόσο τεράστιες που φαίνονται ακόμα και από το διάστημα, ενώ τα ψήγματα τα οποία εξορύσσονται είναι τόσο μικρά που, σε πολλές περιπτώσεις, διακόσια από αυτά θα μπορούσαν να χωρέσουν στο κεφάλι μιας καρφίτσας. Ακόμα και στα ορυχεία που λεοτουργούν υποδειγματικά, όπως στο Μπατού Χιτζάου της αμερικανικής εταιρείας Newmont Mining Corporation στην Α. Ινδονησία, στο οποίο έχουν δαπανηθεί γύρω στα 500 εκατομμύρια ευρώ για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ο απολογισμός από την εξόρυξη δεν παύει να είναι τραγικός. Εκεί, η εξαγωγή μιας ουγκιάς χρυσού, ποσότητας που χρησιμοποιείται σε μια απλή βέρα, απαιτεί την αφαίρεση άνω των 250 τόνων πέτρας και μεταλλεύματος.
Στο απομακρυσμένο ινδονησιακό νησί Σουμπάουα, η Νουρ Πία, κόρη μουσουλμάνουν ιερέα, μεγάλωσε ακούγοντας ιστορίες για τεράστιες ποσότητες χρυσού θαμμένες στα τροπικά δάση του βουνού. Επρόκειτο για μύθους, ώσπου οι γεωλόγοι της Newmont Mining Corporation ανακαλυψαν ένα περίεργο πράσινο πέτρωμα κοντά σε ένα αδρανές ηφαίστειο, σε απόσταση 12 χλμ από το σπιτι της. Η απόχρωση της πέτρας έδειχνε ότι περιείχε χαλκό, ο οποίος συνήθως συνοδεύει τον χρυσό. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η Newmont άρχισε να οργανώνει ένα ορυχείο ονόματι Μπατού Χιτζάου, δηλαδή "Πράσινη Πέτρα".
Η Νουρ Πία, 24 ετων τότε, απάντησε σε μια αγγελία της newmont που ζητούσε χειριστές, θεωρώντας ότι οι καλοί της τρόποι θα τη βοηθούσαν να προσληφθεί στο τηλεφωνικό κέντρο. Όταν όμως πήγε να ξεκινήσει την εκπαίδευση, το αφεντικό της την έβαλε σε ένα διαφορετικό θάλαμο χειρισμού -την καμπίνα ενός Caterpillar 793, ενός από τα μεγαλύτερα φορτηγά στον κόσμο. Με ύψος 6 μέτρα και μήκος 13, το φορτηγό ήταν μεγαλύτερο από το ίδιο της το σπίτι. Μόνο οι ρόδες του, ήταν διπλάσιες από εκείνη. "Όταν είδα το φορτηγό τρομοκρατήθηκα" θυμάται η Νουρ Πία. Ακολούθησε άλλο ένα σοκ, όταν αντίκρισε την πρώτη τομή του ορυχείου. "Είχαν κυριολεκτικά ξεφλουδίσει τη Γη!Τότε σκέφτηκα ότι η δύναμη που μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο είναι τεράστια".
Έπειτα από 10 χρόνια, η Νουρ Πία αποτελεί μέρος αυτής της δύναμης. Το φορτηγό της ανήκει σε ένα στόλο 111 οχημάτων που ανασύρουν σχεδόν 100 εκατομμύρια τόνους πέτρας από το έδαφος κάθε χρόνο. Και το ηφαίστειο των 550 μέτρων το οποίο υψωνόταν εδώ επί εκατομμύρια χρόνια; Δεν υπάρχει πια. Ο χώρος που καταλάμβανε κάποτε έχει μετατραπεί σε λάκκο πλάτους 1.500 μέτρων που κατεβαίνει 105 μέτρα κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Ώσπου να εξαντληθεί η φλέβα του Μπατού Χιτζάου, σε καμιά εικοσαριά χρόνια, ο λάκκος θα έχει φτάσει 450 μέτρα κάτω από τη θαλάσσια στάθμη.
Αυτό όμως που παραξενεύει τη Νουρ Πία είναι ότι επί 10 χρόνια δεν έχει δει ούτε ένα κόκκο χρυσού. Οι επιβλέποντες μηχανικοί τον εντοπίζουν στις προσμείξεις χαλκού όπου προσκολλάται. Και καθώς οι προσμείξεις αυτές μεταφέρονται ως έχουν σε μονάδες επεξεργασίας χρυσού στο εξωτερικό, κανείς στη Σουμπάουα δεν βλέπει ποτέ τον κρυμμένο θησαυρό που έχει μεταμορφώσει το νησί τους.
Εξαιτίας της ανόδου των τιμών του χρυσού και της εξάντλησης των κοιτασμάτων στις ΗΠΑ, τη Ν. Αφρική και την Αυστραλία, οι μεγαλύτερες μεταλλετικές εταιρείες αναγκάζονται πλέον να αναζητούν χρυσό στις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη. Λίγες εταιρείες έχουν εξαπλωθεί τόσο δυναμικά όσο η newmont, ένας μεταλλευτικός κολοσσός που διαχειρίζεται χρυσωρυχεία επιφανειακής εξόρυξης σε 5 ηπείρους. Λόγω των πλεονεκτημάτων που έχει η εξόρυξη χρυσού στον αναπτυσσόμενο κόσμο (χαμηλότερο κόστος, μεγαλύτερη απόδοση, λιγότεροι περιορισμοί), η Newmont έχει δημιουργήσει δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας σε φτωχές περιοχές. Όμως, έχει διωχτεί και για ένα σωρό λόγους, όπως είναι η οικολογική καταστροφή και ο αναγκαστικός εκτοπισμός χωρικών.
Οι περισσότεροι κάτοικοι της Σουμπάουα είναι αγρότες και ψαραδες που ζουν σε ξύλινες πασσαλόπηκτες καλύβες και δεν έχουν καμία επαφή με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Ωστόσο, μέσα στις πύλες του Μπατού Χιτζάου η Newmont έχει δημιουργήσει στη ζούγκλα ένα προάστιο αμερικανικού τύπου, όπου ζουν περίπου 2.000 από τους 8.000 υπαλλήλους του χρυσωρυχείου.
Η άνοδος των τιμών και η εξέλιξη της τεχνολογίας βοηθούν τις εταιρείες να εξορύσσουν επικερδώς μικροσκοπικά ψήγματα χρυσού. Για να διαχωρίσει τον χρυσό και το χαλκό από την πέτρα, η Newmont εφαρμόζει στο Μπατού Χιτζάου μια προηγμένη, μη τοξική μέθοδο επίπλευσης, αντίθετα από τη δυνητικά τοξική μέθοδο της κυάνωσης που εφαρμόζει σε άλλα ορυχεία της. Ακόμα κι έτσι, καμία τεχνολογία δεν μπορεί να εξαφανίσει διά μαγείας όλο τον όγκο των αποβλήτων που παράγονται κατα την εξόρυξη. Σε λιγότερο από 16 ώρες, σεσσωρεύονται εδώ περισσότεροι τόνοι αποβλήτων από όλους τους τόνους χρυσού που έχουν εξορυχθεί συνολικά στην ανθρώπινη ιστορία. Υπάρχουν 2 είδη αποβλήτων: το απορριπτόμενο πέτρωμα, το οποίο στοιβάζεται σε σωρούς από πέτρες διάσπαρτους σε μια περιοχή όπου κάποτε απλωνόταν ένα παρθένο τροπικό δάσος, και τα υγρα κατάλοιπα από τη χημική κατεργασία, τα οποία η Newmont διοχετεύει με αγωγούς στο θαλάσσιο πυθμένα.
Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, η "απόρριψη καταλοίπων στη θάλασσα" απαγορεύεται, λόγω της καταστροφής που μπορούν να προκαλέσουν τα βαρέα μέταλλα στο θαλάσσιο οικοσύστημα, και η Newmont την εφαρμόζει μόνο στην Ινδονησία.
Η θάλασσα μπορεί να μην έχει πολλούς υπερμάχους, έχει όμως το τροπικό δάσος, και αυτός είναι ίσως ένας λόγος που οι σωροί από τις πέτρες, και όχι τα υγρά απόβλητα, του Μπατού Χιτζάου τροφοδοτούν μια διαμάχη με την ινδονησιακή κυβέρνηση. Το περιβαλλοντικό τμήμα της Newmont, το προσωπικό του οποίου ανέρχεται στα 87 άτομα, διαφημίζει τις προσπάθειές του να καλύψει του σωρούς από πέτρες με 3 μέτρα χώμα προκειμένου να αναπτυχθεί ξανά η ζούγκλα. Φυσικά, τίποτα δεν μπορεί να καλύψε το παρθένο τροπικό δάσος, και η Newmont αντιμετωπίζει ένα ακόμα πρόβλημα: Έπειτα από δέκα χρόνια λειτουργίας, δεν εχει πια πού να απορρίψει τα απόβλητα του Μπατού Χιτζάου. Πριν από 3 χρόνια, η εταιρεία ζήτησε από την Τζακάρτα την άδεια να αποψιλώσει άλλα 320 στρέμματα τροπικού δάσους. Ως τώρα όμως δεν της έχει παραχωρηθεί, καθώς οι οικολόγοι επισημαίνουν τον κίνδυνο εξαφάνισης του κακατούα Cacatua sulphurea από τη Σουμπάουα. Έχοντας περιορισμένο χώρο στη διάθεσή τους, τα φορτηγά του Μπατού Χιτζάου κολλάνε πλέον στο μποτιλιάρισμα, γεγονός που πλήττει την αποδοτικότητα του ορυχείου. Αν δεν τους δοθεί σύντομα επιπλέον έκταση, προειδοποιούν στελέχη της Newmont, τότε θα αναγκαστούν να απολύσουν αρκετές εκατοντάδες Ινδονήσιους εργάτες. Τώρα, οι τοπικές και επαρχιακές κυβερνήσεις, η εξουσία των οποίων ενισχύθηκε μετά την παραίτηση του δικτάτορα Σουχάρτο, το1998, αρχίζουν να παρεμβαίνουν δυναμικά. Στηρίζοντας τα συμφέροντα των ινδονησιακών επιχειρήσεων, προσπαθούν να αποκτήσουν μερίδιο στο ορυχείο, αλλά και λόγο όσον αφορά τη διανομή των εσόδων του. "Όταν υπογράφηκαν αυτά τα συμβόλαια επί Σουχάρτο, εμείς δεν ελέγχαμε καθόλου το πεπρωμένο μας" λέει ο Μανιμπάνγκ Καχαριγάι, εκπρόσωπος του τοπικού Λαικού Συμβουλίου. "Πρέπει να προστατέψουμε το μέλλον μας. Τί θα απομείνει από το περιβάλλον όταν εξαντληθεί το ορυχείο;"
...to be continued.
Η τιμή του χρυσού καθορίστηκε για πρώτη φορά το 1717 από τον Νεύτωνα, τότε υπέυθυνο του Βρετανικού Νομισματοκοπείου. Ως χρυσά νομίσματα ή ως αντίκρυσμα στα χαρτονομίσματα που κυκλοφορούσαν, η τιμή του διαμορφωνόταν ανάλογα με τις εκάστοτε παγκόσμιες κρίσεις και τις διακυμάνσεις της αγοράς. Μετά το 1971, όταν το κυρίαρχο αμερικανικό δολάριο αποδεσμεύτηκε από τον χρυσό, το μέταλλο έγινε αγαθό που διακινούνταν ελεύθερα.
Ο κυρίαρχος τομέας που χρησιμοποιείται είναι η κοσμηματοποιία. Το μέταλλο χρησιμοποιείται και στην ηλεκτρονική, ως αγωγός που δεν οξειδώνεται. Τα επενδυτικά προιόντα που έχουν σχέση με τον χρυσό αυξάνονται.
πηγή: τεύχος Ιανουαρίου 2009, National Geographic
brick weighing 220kg (worth over US $7.8 million at today's price), at the Jinguashi Gold Museum in Ruifang, Taipei county, on December 2, 2009. 
coin minted in Egypt and dated 1,095 AD, supposedly brought to Jerusalem by Muslim pilgrims, during an exhibition at the Davidson Archeological center in Jerusalem's Old city on November 11, 2009
is pictured at a gold and silver exhibition at the Ginza Tanaka store in Tokyo October 23, 2009.
ornaments at a jewelery factory in the eastern Indian city of Kolkata November 13, 2009.
leaf, ready to eat it with his sushi at the "Seven Sushi Samurai" Sushi of the Year awards 2009 at the Olympia exhibition center in west London, on November 14, 2009. The gold leaf was an ingredient in last year's winner Mitsunori Kusakabe's entry. 
which helps sustain their families on November 9, 2009 near Lodwar, Kenya.
dust from sand along a river at Pidie district, Indonesia's Aceh province November 2, 2009. 
-plated silver cup with an image of the Greek God of love Eros, found at a Thracian mound near the village of Karanovo, Bulgaria on November 17, 2009. A team of archaeologists led by Ignatov found a chariot, two silver cups, golden rings and jewelry, clay and glass artifacts dating back to the first century A.D.
on the mountain of Tumpang Pitu in Banyuwangi, East Java, Indonesia on November 21, 2009. The mine has been in operation since June 2009 and local villagers have began protesting because the waste produced by the mine is polluting the environment. 
at the mountain of Tumpang Pitu in Banyuwangi, East Java, Indonesia on November 21, 2009.
model named "Wishing to shooting stars" at a gold and silver craft exhibition in Tokyo on October 23, 2009. The 30cm-tall, 15kg pure gold artifact is worth 130 million yen (US $1.3 million).
into an ingot mold at Dvir & Stoler Refining in New York, U.S., on Monday, Jan. 4, 2010. 
ornament at a workshop in Chandigarh, India on November 23, 2009.
busts of (l-r) Chinese leaders President Hu Jintao, former president Jiang Zemin, late patriarch Deng Xiaoping and Mao Zedong, are displayed at a gold exhibition in Beijing, China on November 8, 2009.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου