Δεν θα ασχοληθούμε με το ποιόν του εν λόγω άρθρου και με τις προθέσεις του κ. Μπαρά, ούτε θα σταθούμε στη συσχέτιση των αναφερομένων παραδειγμάτων μεταλλευτικών μουσείων με τις ολέθριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις προγραμματιζόμενες εκμεταλλεύσεις χρυσού στη Χαλκιδική και Θράκη. Για όλα αυτά, ας βγάλει συμπέρασμα ο κάθε αναγνώστης έχοντας τη δυνατότητα να διαβάσει και να κρίνει το άρθρο του κ. Μπαρά (π.χ. στην ιστοσελίδα www.gatzoli.gr/2012/11/blog-post_1911.html).
Επιλεκτικά θα σχολιάσουμε μόνο το παράδειγμα Λαυρίου για τους εξής λόγους: 1ον ο κ. Μπαράς παρουσίασε το Λαύριο σαν «επιτυχημένη αποκατάσταση» μεταλλείων και σε παλαιότερο άρθρο του (εφημερίδα «Η ΓΝΩΜΗ», 8/12/2011), 2ον γνωρίζουμε πολύ καλά την περιοχή Λαυρίου, διότι ασχοληθήκαμε εκεί με πετρογραφικές μελέτες, 3ον διαθέτουμε βιβλιογραφικά δεδομένα σχετικά με τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία από τις εκεί μεταλλευτικές δραστηριότητες και 4ον το Λαύριο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας μολυσμένης περιοχής με μεγάλα προβλήματα στη δημόσια υγεία.
Ο κ. Μπαράς κατατάσσει το Λαύριο στο πρόσφατο άρθρο του επί λέξει στις «περιπτώσεις βέλτιστων πρακτικών σε ότι αφορά στην αποκατάσταση και επαναξιοποίηση εγκαταλειμμένων μεταλλευτικών χώρων» αλλά αποσιωπεί ή αγνοεί τα προβλήματα υγείας των κατοίκων στην περιοχή από τις μακροχρόνιες μεταλλευτικές δραστηριότητες του παρελθόντος. Ως γνωστόν, η Λαυρεωτική Χερσόνησος αποτέλεσε διαχρονικά χώρο εντατικών μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στην αρχαιότητα και από το 1865 έως το 1985 στη Νεότερη Ελλάδα. Όπως στη Χαλκιδική και Θράκη, κυριαρχούν και στην περιοχή Λαυρίου μεικτές θειούχες μεταλλοφορίες του μολύβδου, ψευδαργύρου, αρσενικού και άλλων μεταλλικών στοιχείων.
Οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία από τις μακροχρόνιες μεταλλευτικές δραστηριότητες στη Λαυρεωτική Χερσόνησο μας παραδειγματίζουν, ποιες θα είναι οι εξελίξεις και οι προβληματισμοί για τις επόμενες γενιές στη Χαλκιδική και Θράκη ύστερα από μερικές δεκαετίες εάν ξεκινήσουν οι προτεινόμενες εκμεταλλεύσεις χρυσού.
Οι παρακάτω πληροφορίες δεν προέρχονται από κάποιο «άτομο, συντεχνία, αντιμεταλλευτική ομάδα ή από κομματικές παρατάξεις που κρίνουν τα πράγματα από μακριά και σε θεωρητική βάση, επικαλούμενοι συχνά επιστημονικές μελέτες που δεν υπάρχουν», όπως επί λέξει χαρακτηρίζει ο κ. Μπαράς αυτούς που είναι αντίθετοι στα καταστροφικά σχέδια της μεταλλευτικής εταιρείας που υπηρετεί. Οι παρακάτω γεωχημικές και επιδημιολογικές αξιολογήσεις συνυπογράφονται από επιστημονικά ιδρύματα, όπως το ΙΓΜΕ και το ΕΜΠ, τα οποία ο κ. Μπαράς εγκωμιάζει στο εν λόγω άρθρο του επειδή ως γνωστόν υποστηρίζουν τα σχέδια και μιλούν τη γλώσσα των μεταλλευτικών εταιρειών.
Το 2000 εκδόθηκε από το Δήμο Λαυρίου, το ΙΓΜΕ, το ΕΜΠ και την εταιρεία «Πρίσμα» ένα έγχρωμο ενημερωτικό φυλλάδιο 7 σελίδων. Παρακάτω δίνονται αποσπάσματα και ορισμένες παραθέσεις όπως ακριβώς έχουν στο φυλλάδιο αυτό:
Επιδημιολογικές έρευνες «κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας έχουν σημαντικό πρόβλημα μολυβδίασης. Ο οργανισμός τους περιέχει, επίσης, υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού».
Οι περιεκτικότητα μολύβδου στο αίμα των παιδιών (εξετάσθηκαν 235 παιδιά) είναι: Το 90% των παιδιών ξεπερνάει το ανώτατο αποδεκτό όριο, το 50% παρουσιάζει διπλάσια, το 10% τριπλάσια και το 5% σχεδόν τετραπλάσια περιεκτικότητα μολύβδου από το ανώτατο αποδεκτό όριο. Όμοια αποτελέσματα δείχνουν και οι μετρήσεις αρσενικού (το φυλλάδιο περιέχει σχετικά διαγράμματα).
Παράθεση στο φυλλάδιο: «Τα αποτελέσματα των επιδημιολογικών ερευνών έδειξαν, ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων μολύβδου στο αίμα των παιδιών και των σύνθετων νοητικών λειτουργιών, δηλαδή του δείκτη νοημοσύνης και του λεκτικού νοητικού πηλίκου. Επίσης, οι ιατρικές έρευνες εντόπισαν συσχέτιση μεταξύ των συγκεντρώσεων μολύβδου στο αίμα των παιδιών και σχετική μείωση της ανάπτυξής τους, όσον αφορά την περιφέρεια του κρανίου και του στήθους».
Παράλληλα με το εν λόγω φυλλάδιο, εκπονήθηκε το 2000 μια εκτενής μελέτη 36 σελίδων του ΙΓΜΕ σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρίου. Από τα συμπεράσματα της μελέτης αυτής (σελ. 27 και 28) σημειώνουμε επιλεκτικά παρακάτω τα εξής σημεία:
► Οι επιδημιολογικές έρευνες έδειξαν ότι τα παιδιά και οι ενήλικες έχουν υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου και αρσενικού στο αίμα και στα ούρα, οι οποίες συσχετίζονται με μία σειρά αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία.
► Η έκθεση του πληθυσμού στους περιβαλλοντικούς ρύπους πρέπει να μειωθεί σε αποδεκτά όρια. Κατά συνέπεια, η αποκατάσταση της Λαυρεωτικής χερσονήσου και ιδιαίτερα της ευρύτερης αστικής περιοχής του Λαυρίου θεωρείται επείγουσα δράση(βλ. σχετική παρατήρηση παρακάτω), διαφορετικά πρέπει να εξεταστούν σοβαρά εναλλακτικές λύσεις, όπως η μετεγκατάσταση του πληθυσμού σε καλύτερο και πιο υγιές περιβάλλον.
► Ο τοπικός πληθυσμός πρέπει να ενημερωθεί για τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του, οι οποίες οφείλονται στην πολύ μεγάλη περιβαλλοντική ρύπανση, καθώς και να του γίνουν υποδείξεις για την προσωρινή προστασία του.
► Όλες οι αγροτικές δραστηριότητες στη Λαυρεωτική χερσόνησο και ιδιαίτερα στην αστική περιοχή του Λαυρίου πρέπει να σταματήσουν, διότι όλα τα εδώδιμα φυτά έχουν υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών στοιχείων.
Για μετρήσεις άλλων τοξικών στοιχείων, όπως και του υπερτοξικού καδμίου δεν αναφέρουν οι εν λόγω δημοσιεύσεις. Οι τιμές του καδμίου θα ήταν σίγουρα επίσης πολύ υψηλές στο αίμα των παιδιών, εάν λάβουμε υπ’ όψη τις υπέρμετρα υψηλές περιεκτικότητες καδμίου στα εδάφη της περιοχής Λαυρίου (βλ. παρακάτω). Σημειώνεται ότι το καρκινογόνο κάδμιο (προκαλεί ασθένειες των οστών και των νεφρών) είναι ακόμη πιο τοξικό από τον μόλυβδο και το αρσενικό. Η οριακή τιμή καδμίου σε μη επιβαρυμένα εδάφη είναι μόνο 0,3 ppm, του μολύβδου 20 ppm και του αρσενικού 15 ppm.
Οι αναφερόμενες δημοσιεύσεις παρουσιάζουν σε σχήματα μεγάλες περιοχές της Λαυρεωτικής με περιεκτικότητες μολύβδου (Pb) στα εδάφη από 7.000 μέχρι 20.000 ppm, οι οποίες είναι κατά 350 μέχρι 1000 φορές υψηλότερες από τις τιμές μή επιβαρυμένων εδαφών. Μερικές περιοχές παρουσιάζουν αισθητά ανώτερες τιμές, από 20.000 μέχρι 50.000 ppm και σε ορισμένες θέσεις μέχρι 150.000 ppm Pb (μέχρι 2.500! και 7.500!!! φορές υψηλότερες περιεκτικότητες από τις οριακές τιμές μη επιβαρυμένων εδαφών).
Άλλη μελέτη του ΙΓΜΕ («Περιβαλλοντική γεωχημική μελέτη Λαυρεωτικής Χερσονήσου», έργο ΣΠΑ: 202.088.00, Αθήνα 1994) παρουσιάζει το αρσενικό (As) τιμές μέχρι 7.000 ppm, δηλαδή 470 φορές υψηλότερες περιεκτικότητες απ’ ότι το οριακό στάνταρ μη επιβαρυμένων εδαφών. Η μελέτη παρουσιάζει επίσης πολύ υψηλές περιεκτικότητες ψευδαργύρου (Zn) στα εδάφη της Λαυρεωτικής, σημειακά μέχρι 51.600 ppm. Το κάδμιο, το οποίο συνδέεται με τον ψευδάργυρο, ανέρχεται μέχρι 233 ppm, δηλαδή έχει 775 φορές υψηλότερη τιμή από το οριακό στάνταρ.
Οι μακροχρόνιες μεταλλευτικές δραστηριότητες του παρελθόντος στη Λαυρεωτική Χερσόνησο καταλαμβάνουν μια περιοχή περίπου 8 Χ 4 χιλιόμετρα. Αποκατάσταση εδαφών σε μια τόσο μεγάλη περιοχή είναι αδύνατη. Ουσιαστικά θα έπρεπε η Λαυρεωτική να κηρυχθεί σαν μη κατοικήσιμη περιοχή. Αυτό είναι πρακτικά επίσης αδύνατο και έτσι παραμένει το πρόβλημα αιώνια άλυτο.
Στη δεκαετία του 1990 χορηγήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στους αναφερόμενους φορείς ένα κονδύλιο για πιλοτική αποκατάσταση μιας επιφάνειας διαστάσεων μερικών εκατοντάδων μέτρων. Αυτή είναι λοιπόν η αποκατάσταση που θέλει να μας παρουσιάσει ο κ. Μπαράς;;;
Επειδή λοιπόν δεν υπάρχει άλλη λύση στο Λαύριο, αυτό που έμεινε, ήταν η αγγελία μερικών οδηγιών προς τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίες έχουν στο επάνω αναφερόμενο φυλλάδιο επί λέξει ως εξής:
► Να μην καλλιεργούνται λαχανικά, ελιές και αμπέλια. Είναι γνωστό, ότι όλα αυτά τα φυτά προσλαμβάνουν μεγάλες ποσότητες τοξικών στοιχείων.
► Να σταματήσει η συλλογή άγριων χόρτων από όλη την περιοχή, δεδομένου ότι και αυτά τα φυτά προσλαμβάνουν μεγάλες ποσότητες τοξικών στοιχείων, οι οποίες είναι επικίνδυνες για την υγεία μας.
► Το καθάρισμα του σπιτιού πρέπει να γίνεται με ηλεκτρική σκούπα ή με σφουγγάρισμα και όχι με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή με κοινή σκούπα, λόγω του ότι σηκώνεται σκόνη, η οποία εισπνέεται, και επί πλέον μεταφέρεται εύκολα σε άλλους χώρους του σπιτιού.
► Να μην τινάζονται τα χαλιά και οι κουρελούδες. Δεν πρέπει να γίνεται ξεσκόνισμα με φτερό, αλλά να χρησιμοποιείται ελαφρώς βρεγμένο πανί.
► Τα παιδιά δεν πρέπει να παίζουν με το χώμα, γιατί εκτός από την εισπνοή, τα τοξικά στοιχεία μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό τους με κατάποση, λόγω της συνήθειάς τους να βάζουν τα χέρια τους στο στόμα, καθώς και μέσω του δέρματος.
► Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να πλένουν συχνά τα χέρια τους και ιδιαίτερα πριν και μετά το φαγητό.
► Το φαγητό πρέπει να σκεπάζεται και να μην μένει ποτέ στη σκόνη εκτεθειμένο.
Τέτοιες συνθήκες και οδηγίες επιφυλάσσονται ύστερα από μερικές δεκαετίες επίσης στη Θράκη και Χαλκιδική σε ό,τι αφορά την υγεία και ποιότητα ζωής των κατοίκων και των παιδιών τους, εάν εγκαθιδρυθούν οι προτεινόμενες εκμεταλλεύσεις χρυσού. Μπορεί λοιπόν να φανταστεί κανείς την γεωργική, τουριστική και οποιαδήποτε άλλη κοινωνική δραστηριότητα κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις και τη δυστυχία ενός Δημάρχου να κοινοποιεί στους Δημότες του τέτοιες τραγικές οδηγίες.
Κυριάκος Αρίκας
Υφηγητής Ινστιτούτου Ορυκτολογίας – Πετρογραφίας Πανεπιστημίου Αμβούργου
Υφηγητής Ινστιτούτου Ορυκτολογίας – Πετρογραφίας Πανεπιστημίου Αμβούργου
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Λαυρεωτική : Επιπτώσεις στο περιβάλλον από μεταλλευτικές δραστηριότητες
Ψάξαμε στο Βιοϊστολόγιο και βρήκαμε θέματα του θέματα του Γυμνάσιου Κερατέας με θέμα: «Γη και θάλασσα της Κερατέας: Περιήγηση στο περιβάλλον, στην τέχνη και την Ιστορία»). Μια καταπληκτική προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας της ευρύτερης περιοχής της Λαυρεωτικής απ’ τους μαθητές.
Εμείς διαλέξαμε ως πιο ενδιαφέρον το συγκεκριμένο θέμα. Ρίξτε μια ματιά και στα υπόλοιπα θέματα, είναι πραγματικά πολύ καλή δουλειά. Συγχαρητήρια!
Όσο για την ουσία του θέματος…. τί να πούμε… ΤΡΟΜΟΣ !!! Άραγε θα υπάρξει ποτέ κανένας να ασχοληθεί πραγματικά με το θέμα; Θα χτυπήσει κανείς το χέρι στο τραπέζι; Δυστυχώς οι καρέκλες των αρμοδίων είναι τόσο ζεστές και μαλακές και οι τσέπες τόσο γεμάτες που δεν υπάρχει λόγος…
Κρίμα για εμάς. Κρίμα για τα παιδιά…!!!
Κρίμα για εμάς. Κρίμα για τα παιδιά…!!!
Επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εξόρυξη θειούχων μεταλλευμάτων
• Δεν υπάρχει κανένα μεταλλείο θειούχων πετρωμάτων, πουθενά στον κόσμο, που να μην έχει προκαλέσει ζημία στο περιβάλλον και να έχει πετύχει πραγματική περιβαλλοντική αποκατάσταση.
• Πολλές από τις επιπτώσεις της μεταλλευτικής εκμετάλλευσης είναι κοινές σε όλα τα μεταλλεία, ανεξάρτητα από τη φύση του πετρώματος ή τη μέθοδο παραγωγής.
• Πολλές από αυτές είναι κοινός τόπος ακόμα και στα κοινά λατομεία αδρανών ή βιομηχανικών ορυκτών. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και η αλλοίωση της μορφολογίας του εδάφους είναι συχνά τόσο εκτεταμένη που οι υποσχέσεις για «αποκατάσταση» είναι ανέφικτες.
• Πολλές από τις επιπτώσεις της μεταλλευτικής εκμετάλλευσης είναι κοινές σε όλα τα μεταλλεία, ανεξάρτητα από τη φύση του πετρώματος ή τη μέθοδο παραγωγής.
• Πολλές από αυτές είναι κοινός τόπος ακόμα και στα κοινά λατομεία αδρανών ή βιομηχανικών ορυκτών. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και η αλλοίωση της μορφολογίας του εδάφους είναι συχνά τόσο εκτεταμένη που οι υποσχέσεις για «αποκατάσταση» είναι ανέφικτες.
Μικτά θειούχα – τα “κακοήθη” πετρώματα
• Πρόκειται για κοιτάσματα με εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε θείο (τυπική περιεκτικότητα 30%) και επιπλέον πολυμεταλλικά. Περιέχουν, σε μεγαλύτερες ή μικρότερες ποσότητες, όλα τα γνωστά βαρέα μέταλλα: μόλυβδο, ψευδάργυρο, κάδμιο, αρσενικό, χαλκό, αλουμίνιο, μαγγάνιο, φώσφορο, σίδηρο, σελήνιο, αντιμόνιο, υδράργυρο, πιθανόν ουράνιο, και επίσης χρυσό και άργυρο.
Όξινη απορροή
• Η έκθεση θειούχων πετρωμάτων στην ατμόσφαιρα, προκαλεί το φαινόμενο της όξινης απορροής (AMD: acid mine drainage) που θεωρείται ως το σημαντικότερο πρόβλημα της μεταλλευτικής βιομηχανίας διεθνώς.
• Στην περιοχή των μεταλλείων μικτών θειούχων Χαλκιδικής έχει ήδη λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Το θείο αντιδρά με το νερό παρουσία αέρα και σχηματίζει θειϊκό οξύ, το οποίο ως ισχυρότατος διαλύτης, διαλυτοποιεί βαρέα μέταλλα από τα πετρώματα στο νερό. Το φαινόμενο είναι αυτοκαταλυόμενο και αν ξεκινήσει δεν μπορεί να σταματήσει με καμιά γνωστή μέθοδο.
• Η λειοτρίβηση των πετρωμάτων, δηλαδή η άλεσή τους σε μορφή πούδρας, που είναι το απαραίτητο στάδιο πριν τον εμπλουτισμό και τη μεταλλουργία, αυξάνει δραματικά την όξινη απορροή, διότι πολλαπλασιάζει κατά εκατομμύρια φορές την διαθέσιμη επιφάνεια αντίδρασης πετρωμάτων-ατμόσφαιρας – οξείδωση. (Ένα ανάλογο παράδειγμα: ένα μεγάλο κούτσουρο στο τζάκι καίγεται λίγο επιφανειακά και μετά σβήνει. Αν κοπεί στα δυο καίγεται πιο εύκολα. Κι αν γίνει πριονίδι, καίγεται αμέσως σαν πυροτέχνημα).
• Στην περιοχή των μεταλλείων μικτών θειούχων Χαλκιδικής έχει ήδη λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Το θείο αντιδρά με το νερό παρουσία αέρα και σχηματίζει θειϊκό οξύ, το οποίο ως ισχυρότατος διαλύτης, διαλυτοποιεί βαρέα μέταλλα από τα πετρώματα στο νερό. Το φαινόμενο είναι αυτοκαταλυόμενο και αν ξεκινήσει δεν μπορεί να σταματήσει με καμιά γνωστή μέθοδο.
• Η λειοτρίβηση των πετρωμάτων, δηλαδή η άλεσή τους σε μορφή πούδρας, που είναι το απαραίτητο στάδιο πριν τον εμπλουτισμό και τη μεταλλουργία, αυξάνει δραματικά την όξινη απορροή, διότι πολλαπλασιάζει κατά εκατομμύρια φορές την διαθέσιμη επιφάνεια αντίδρασης πετρωμάτων-ατμόσφαιρας – οξείδωση. (Ένα ανάλογο παράδειγμα: ένα μεγάλο κούτσουρο στο τζάκι καίγεται λίγο επιφανειακά και μετά σβήνει. Αν κοπεί στα δυο καίγεται πιο εύκολα. Κι αν γίνει πριονίδι, καίγεται αμέσως σαν πυροτέχνημα).
Λιθογόμωση: ένεση δηλητηρίων στον υδροφόρο ορίζοντα
• Σημαντικό ποσοστό (περίπου 70%) των τελμάτων εμπλουτισμού επαναφέρονται στα υπόγεια των μεταλλείων, αναμιγμένα με 4-10% τσιμέντο και νερό, για την πλήρωση των εξοφλημένων από μετάλλευμα στοών. Η μέθοδος αυτή (“λιθογόμωση”) υποτίθεται ότι προσδίδει σταθερότητα στις στοές, εμποδίζει την κυκλοφορία των όξινων νερών και μηδενίζει τον κίνδυνο καθιζήσεων.
• ΟΜΩΣ, η λιθογόμωση πρέπει να γίνεται μόνο με αδρανή και μη τοξικά υλικά – η χρήση του αποβλήτου του εμπλουτισμού, που περιέχει μεγάλες ποσότητες θείου, βαρέων τοξικών μετάλλων και κυανίου, μόνο σαν εγκληματική πράξη μπορεί να χαρακτηριστεί. H παρουσία των θειούχων αποβλήτων στα υπόγεια επιδεινώνει δραματικά την όξινη απορροή. Επιπλέον, λόγω της κυκλοφορίας των όξινων νερών (pH 2- 4,5), το λιγοστό τσιμέντο του υλικού της λιθογόμωσης αποσαθρώνεται και η αντοχή του πρακτικά μηδενίζεται.
• Κι όμως στην Ελλάδα, λόγω απουσίας ανώτερων επιτρεπτών τιμών στα στερεά απόβλητα, τα κυανιούχα στερεά κατάλοιπα της μεταλλουργίας απορρίπτονται στη φύση ως αδρανή!
• Σε 619 τόνους πολφού λιθογόμωσης περιέχονται 470 τόνοι τελμάτων. Δηλαδή σε 1000 τόνους λιθογόμωσης περιέχονται 759 τόνοι τελμάτων που περιέχουν 11.000 κιλά μολύβδου, 25.600 κιλά αρσενικού, 180 κιλά καδμίου, 140.000 κιλά θείου, καθώς επίσης και 56 κιλά κυανίου!
• ΟΜΩΣ, η λιθογόμωση πρέπει να γίνεται μόνο με αδρανή και μη τοξικά υλικά – η χρήση του αποβλήτου του εμπλουτισμού, που περιέχει μεγάλες ποσότητες θείου, βαρέων τοξικών μετάλλων και κυανίου, μόνο σαν εγκληματική πράξη μπορεί να χαρακτηριστεί. H παρουσία των θειούχων αποβλήτων στα υπόγεια επιδεινώνει δραματικά την όξινη απορροή. Επιπλέον, λόγω της κυκλοφορίας των όξινων νερών (pH 2- 4,5), το λιγοστό τσιμέντο του υλικού της λιθογόμωσης αποσαθρώνεται και η αντοχή του πρακτικά μηδενίζεται.
• Κι όμως στην Ελλάδα, λόγω απουσίας ανώτερων επιτρεπτών τιμών στα στερεά απόβλητα, τα κυανιούχα στερεά κατάλοιπα της μεταλλουργίας απορρίπτονται στη φύση ως αδρανή!
• Σε 619 τόνους πολφού λιθογόμωσης περιέχονται 470 τόνοι τελμάτων. Δηλαδή σε 1000 τόνους λιθογόμωσης περιέχονται 759 τόνοι τελμάτων που περιέχουν 11.000 κιλά μολύβδου, 25.600 κιλά αρσενικού, 180 κιλά καδμίου, 140.000 κιλά θείου, καθώς επίσης και 56 κιλά κυανίου!
Λαυρεωτική.
Δυσμενείς επιπτώσεις από την λειτουργία των μεταλλείων – Περιβαλλοντικά θέματα
• Η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Λαυρεωτικής, από τα αρχαία ακόμη χρόνια, είχε ως αποτέλεσμα τη διαταραχή του οικοσυστήματος, τόσο στη χέρσο όσο και στους γύρω όρμους. Τα υλικό που άφησαν οι αρχαίοι Έλληνες μετά την εκμετάλλευση των πλουσιότερων μεταλλευμάτων είναι οι σκωρίες, οι εκβολάδες, οι πλυνίτες και ο λιθάργυρος.
• Οι σκωρίες, που εμφανίζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό, είναι το υλικό που έμενε στις καμίνους μετά την τήξη του μεταλλεύματος για την παραλαβή του αργυρούχου μολύβδου.
• Οι εκβολάδες αποτελούσαν το φτωχό μετάλλευμα που άφηναν οι αρχαίοι μετά τη χειροδιαλογή μέσα στις επιμήκεις υπόγειες στοές, ενώ,
• Οι πλυνίτες ήταν το στείρο τριμμένο μετάλλευμα που προερχόταν από τον εμπλουτισμό με έκπλυση του πτωχού μεταλλεύματος.
• Τέλος, ο λιθάργυρος (οξείδιο του μολύβδου) περιλάμβανε τα υπολείμματα του μολυβδούχου αργύρου, μετά την παραλαβή του αργύρου με τη μέθοδο της κυπέλλωσης. Τα υλικά αυτά για δύο περίπου χιλιετίες επηρέασαν την ιζηματογένεση των όρμων της Λαυρεωτικής.
• Από το 1868 και έπειτα παρατηρήθηκε συσσώρευση νέων υλικών και εξαφάνιση των παλιότερων που είχαν απομείνει στην επιφάνεια. Τα νέα αυτά υλικά προέρχονταν από την επεξεργασία των παλιών σκωριών και των εκβολάδων, καθώς και από την εκμετάλλευση του πτωχού σε άργυρο, αλλά πλούσιου σε ψευδάργυρο, σίδηρο και χαλκό, μεταλλεύματος που άφησαν οι αρχαίοι Έλληνες.
• Οι σκωρίες, που εμφανίζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό, είναι το υλικό που έμενε στις καμίνους μετά την τήξη του μεταλλεύματος για την παραλαβή του αργυρούχου μολύβδου.
• Οι εκβολάδες αποτελούσαν το φτωχό μετάλλευμα που άφηναν οι αρχαίοι μετά τη χειροδιαλογή μέσα στις επιμήκεις υπόγειες στοές, ενώ,
• Οι πλυνίτες ήταν το στείρο τριμμένο μετάλλευμα που προερχόταν από τον εμπλουτισμό με έκπλυση του πτωχού μεταλλεύματος.
• Τέλος, ο λιθάργυρος (οξείδιο του μολύβδου) περιλάμβανε τα υπολείμματα του μολυβδούχου αργύρου, μετά την παραλαβή του αργύρου με τη μέθοδο της κυπέλλωσης. Τα υλικά αυτά για δύο περίπου χιλιετίες επηρέασαν την ιζηματογένεση των όρμων της Λαυρεωτικής.
• Από το 1868 και έπειτα παρατηρήθηκε συσσώρευση νέων υλικών και εξαφάνιση των παλιότερων που είχαν απομείνει στην επιφάνεια. Τα νέα αυτά υλικά προέρχονταν από την επεξεργασία των παλιών σκωριών και των εκβολάδων, καθώς και από την εκμετάλλευση του πτωχού σε άργυρο, αλλά πλούσιου σε ψευδάργυρο, σίδηρο και χαλκό, μεταλλεύματος που άφησαν οι αρχαίοι Έλληνες.
ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ
Μεταλλουργικά και μεταλλευτικά κατάλοιπα
• Τα μεταλλουργικά και μεταλλευτικά κατάλοιπα των αρχαίων στην επιφάνεια:
α) 1.500.000 τόνοι σκωρίες, με 10% κατά μέσον όρο περιεκτικότητα σε μόλυβδο και 500 gr αργύρου κατά τόνο περιεχομένου μολύβδου,
β) οι 7.700.000 τόνοι εκβολάδες, περιεκτικότητας κατά μ.ό. 7% σε μόλυβδο και 2.000 gr σε άργυρο κατά τόνο περιεχομένου μολύβδου, και
γ) ακόμη να προσθέσουμε τους χιλιάδες τόνους ψευδαρχυρούχου καλαμίνας που είχαν εξορύξει και απορρίψει με χειροδιαλογή μέσα στα υπόγεια έργα οι αρχαίοι μεταλλευτές, επειδή αγνοούσαν τη χρήση του ψευδαργύρου.
β) οι 7.700.000 τόνοι εκβολάδες, περιεκτικότητας κατά μ.ό. 7% σε μόλυβδο και 2.000 gr σε άργυρο κατά τόνο περιεχομένου μολύβδου, και
γ) ακόμη να προσθέσουμε τους χιλιάδες τόνους ψευδαρχυρούχου καλαμίνας που είχαν εξορύξει και απορρίψει με χειροδιαλογή μέσα στα υπόγεια έργα οι αρχαίοι μεταλλευτές, επειδή αγνοούσαν τη χρήση του ψευδαργύρου.
• Όλοι αυτοί οι πόροι συνιστούσαν, μια μεταλλούχο «προίκα» που κληροδότησαν οι αρχαίοι στους νεότερους μεταλλευτές.
• Απ’ τις παράκτιες θέσεις ανασύρθηκαν 275.000 τόνοι αρχαίων σκωριών, στο διάστημα από το 1886-1910.
• Αυτή η επανεπεξεργασία των αρχαίων μεταλλουργικών και μεταλλευτικών απορριμμάτων, των σκωριών και των εκβολάδων, είχε και τις θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή του Λαυρίου.
• Απ’ τις παράκτιες θέσεις ανασύρθηκαν 275.000 τόνοι αρχαίων σκωριών, στο διάστημα από το 1886-1910.
• Αυτή η επανεπεξεργασία των αρχαίων μεταλλουργικών και μεταλλευτικών απορριμμάτων, των σκωριών και των εκβολάδων, είχε και τις θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή του Λαυρίου.
Νεώτερα Μεταλλευτικά απορρίμματα
α) Οι σκωρίες που περιζώνουν σήμερα τον νότιο λόφο του λιμανιού. Η ποσότητα ανέρχεται σε 500.000 τόνους με περιεκτικότητα 1-2 % μόλυβδο, 7 % ψευδάργυρο και 21-25 % σίδηρο.
Στη βόρεια είσοδο της πόλης στην περιοχή Καβοδόκανος, κείνται οι σκωρίες της Γαλλικής Εταιρείας, που ανέρχονται στους 400.000 τόνους περίπου, με ανάλογες περιεκτικότητες ως προηγουμένως.
Στη βόρεια είσοδο της πόλης στην περιοχή Καβοδόκανος, κείνται οι σκωρίες της Γαλλικής Εταιρείας, που ανέρχονται στους 400.000 τόνους περίπου, με ανάλογες περιεκτικότητες ως προηγουμένως.
β) Αμμώδεις σωροί στη δυτική πλευρά της κοιλάδας της Νόριας (ανεπεξέργαστες αρχαίες εκβολάδες), στη θέση Πράσινη Αλεπού και στη νότια πλευρά της συνοικίας Σαντορινέικα, όπως και η μολυβδούχος ιλύς, τα μολυβδούχα τέλματα ευρισκόμενα ανατολικά της λεωφόρου Λαυρίου-Αθηνών στο ύψος του Κυπριανού.
Η ποσότητα των αμμωδών σωρών ανέρχεται περίπου σε 2.190.008 τόνους και η ιλύς των Πλυντηρίων ανέρχεται σε 350.000-400.000.
Οι περιεκτικότητες σε μόλυβδο, ψευδάργυρο, κάδμιο είναι τέτοιες που καθιστούν αυτά τα μεταλλευτικά απορρίμματα ιδιαίτερα τοξικά, διότι, εκτός των άλλων, μεταφέρονται στα φυτά και από εκεί στην τροφική αλυσίδα, είναι γεγονός βέβαια σε περιορισμένη κλίμακα.
Η ποσότητα των αμμωδών σωρών ανέρχεται περίπου σε 2.190.008 τόνους και η ιλύς των Πλυντηρίων ανέρχεται σε 350.000-400.000.
Οι περιεκτικότητες σε μόλυβδο, ψευδάργυρο, κάδμιο είναι τέτοιες που καθιστούν αυτά τα μεταλλευτικά απορρίμματα ιδιαίτερα τοξικά, διότι, εκτός των άλλων, μεταφέρονται στα φυτά και από εκεί στην τροφική αλυσίδα, είναι γεγονός βέβαια σε περιορισμένη κλίμακα.
γ) Τα θειούχα απορρίμματα εντός της Γαλλικής Εταιρείας, στη βόρεια πλευρά στη θέση Καβοδόκανος και στη νότια ακτή του κόλπου του Θορικού. Ανέρχονται περίπου σε 800.000 m3. Αποτελούν και αυτά βασική αιτία ρύπανσης του περιβάλλοντος, με τιμές σε μόλυβδο, κάδμιο, ψευδάργυρο και αρσενικό που υπερβαίνουν τα ανεκτά όρια.
Επίδραση των μεταλλευτικών καταλοίπων στο περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων
• Ήδη απ’ την αρχαιότητα γνώριζαν την καταστροφική επίδραση στα ζώα και στον άνθρωπο των μολυβδούχων και αρσενικούχων καπνών∙ προκαλούν την ασθένεια της μολυβδίασης.
• Το ίδιο αναφέρει και ο Πλίνιος (1ος αι. μ. Χ.): «Κατά την τήξη πρέπει να κλείνει κανείς τα σημεία διαφυγής των ατμών αλλιώς θ’ αναπνέει ατμούς μολύβδου που είναι τοξικοί και ολέθριοι. (Οι ατμοί του μολύβδου) είναι βλαβεροί στους σκύλους με ιδιαίτερη ταχύτητα».
• Να σημειώσουμε ότι η μεταλλουργία του αργυρούχου μολύβδου σταμάτησε οριστικά στο Λαύριο το 1989.
• Η εξόρυξη είχε σταματήσει το 1977. Τις επιπτώσεις δεν τις υφίστατο μόνον το περιβάλλον του Λαυρίου, αλλά και η πόλη ολόκληρη, ιδιαίτερα όταν εργάζονταν και οι δύο μεταλλευτικές και μεταλλουργικές εταιρείες, η Ελληνική και η Γαλλική.
• Μια άλλη σημαντική παράμετρος που πρέπει να αναφερθεί είναι η επίδραση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στο πευκοδάσος της λαυρεωτικής. Στην αρχαιότητα οι μεταλλευτές κατέστρεψαν τα δάση της Λαυρεωτικής, επειδή ήταν η πρώτη ύλη για την παραγωγή ξυλοκάρβουνου, απαραίτητου στη λειτουργία των καμίνων. Στην μεγάλη παύση, των 1.200 χρόνων, απ’ τον 7ο αι. έως και το 1865, η φύση έστησε το βασίλειό της, και τα πεύκα κάλυψαν σχεδόν τα πάντα.
• Μετά την οριστική παύση της εξόρυξης και μεταλλουργίας το 1989, διαπιστώθηκε (το 1989!) ότι το Λαύριο ήταν μια από τις πλέον ρυπασμένες περιοχές της Ελλάδας και ανατέθηκε στο ΙΓΜΕ και στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο το έργο “Αποκατάσταση Εδάφους στο Δήμο Λαυρίου”, με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα LIFE του Γ’ ΚΠΣ και το Ελληνικό Δημόσιο.
• Το ίδιο αναφέρει και ο Πλίνιος (1ος αι. μ. Χ.): «Κατά την τήξη πρέπει να κλείνει κανείς τα σημεία διαφυγής των ατμών αλλιώς θ’ αναπνέει ατμούς μολύβδου που είναι τοξικοί και ολέθριοι. (Οι ατμοί του μολύβδου) είναι βλαβεροί στους σκύλους με ιδιαίτερη ταχύτητα».
• Να σημειώσουμε ότι η μεταλλουργία του αργυρούχου μολύβδου σταμάτησε οριστικά στο Λαύριο το 1989.
• Η εξόρυξη είχε σταματήσει το 1977. Τις επιπτώσεις δεν τις υφίστατο μόνον το περιβάλλον του Λαυρίου, αλλά και η πόλη ολόκληρη, ιδιαίτερα όταν εργάζονταν και οι δύο μεταλλευτικές και μεταλλουργικές εταιρείες, η Ελληνική και η Γαλλική.
• Μια άλλη σημαντική παράμετρος που πρέπει να αναφερθεί είναι η επίδραση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στο πευκοδάσος της λαυρεωτικής. Στην αρχαιότητα οι μεταλλευτές κατέστρεψαν τα δάση της Λαυρεωτικής, επειδή ήταν η πρώτη ύλη για την παραγωγή ξυλοκάρβουνου, απαραίτητου στη λειτουργία των καμίνων. Στην μεγάλη παύση, των 1.200 χρόνων, απ’ τον 7ο αι. έως και το 1865, η φύση έστησε το βασίλειό της, και τα πεύκα κάλυψαν σχεδόν τα πάντα.
• Μετά την οριστική παύση της εξόρυξης και μεταλλουργίας το 1989, διαπιστώθηκε (το 1989!) ότι το Λαύριο ήταν μια από τις πλέον ρυπασμένες περιοχές της Ελλάδας και ανατέθηκε στο ΙΓΜΕ και στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο το έργο “Αποκατάσταση Εδάφους στο Δήμο Λαυρίου”, με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα LIFE του Γ’ ΚΠΣ και το Ελληνικό Δημόσιο.
Η σημερινή κατάσταση στο Λαύριο
• Μεγάλο τμήμα της Λαυρεωτικής χερσονήσου και της αστικής περιοχής του Λαυρίου ιδιαίτερα καλύπτεται από διαφόρων ειδών μεταλλουργικά απόβλητα (απορρίμματα επίπλευσης, σκουριές, πυρίτες), με εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις σε τοξικά στοιχεία όπως μόλυβδο (Pb), ψευδάργυρο (Zn), αρσενικό (As), αντιμόνιο (Sb), κάδμιο (Cd), χαλκό (Cu), υδράργυρο (Hg), βηρύλλιο (Be) κ.ά.
• Αυτά τα επικίνδυνα και κάθε άλλο παρά αδρανή υλικά χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα ως δομικά υλικά, υπόστρωμα δρόμων, υλικό αμμοβολής κ.λ.π. Πάνω τους χτίστηκε μεγάλο μέρος της σημερινής πόλης του Λαυρίου, έγιναν σχολεία και γήπεδα όπου παίζουν παιδιά, φυτεύτηκαν λαχανικά, αμπέλια και ελαιόδεντρα.
• Η σκόνη στον αέρα που αναπνέεται από τους κατοίκους και μεταφέρεται σε όλους τους οικιστικούς χώρους είναι έντονα επιβαρυμένη με τα ίδια τοξικά στοιχεία. Οι αναλύσεις δείχνουν την έναρξη της επιβάρυνσης των υπόγειων νερών, καθώς και την πρόσληψη τοξικών χημικών στοιχείων από τα φυτά.
• Η ρύπανση των εδαφών της Λαυρεωτικής χερσονήσου και της αστικής περιοχής του Λαυρίου μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι σχεδόν μόνιμη.
• Μόνο το 27,4% της έκτασης της Λαυρεωτικής χερσονήσου θεωρείται ασφαλές για κατοικίες.
• Μόλις το 1% της έκτασης της Λαυρεωτικής χερσονήσου θεωρείται ασφαλές για καλλιέργειες.
• Αυτά τα επικίνδυνα και κάθε άλλο παρά αδρανή υλικά χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα ως δομικά υλικά, υπόστρωμα δρόμων, υλικό αμμοβολής κ.λ.π. Πάνω τους χτίστηκε μεγάλο μέρος της σημερινής πόλης του Λαυρίου, έγιναν σχολεία και γήπεδα όπου παίζουν παιδιά, φυτεύτηκαν λαχανικά, αμπέλια και ελαιόδεντρα.
• Η σκόνη στον αέρα που αναπνέεται από τους κατοίκους και μεταφέρεται σε όλους τους οικιστικούς χώρους είναι έντονα επιβαρυμένη με τα ίδια τοξικά στοιχεία. Οι αναλύσεις δείχνουν την έναρξη της επιβάρυνσης των υπόγειων νερών, καθώς και την πρόσληψη τοξικών χημικών στοιχείων από τα φυτά.
• Η ρύπανση των εδαφών της Λαυρεωτικής χερσονήσου και της αστικής περιοχής του Λαυρίου μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι σχεδόν μόνιμη.
• Μόνο το 27,4% της έκτασης της Λαυρεωτικής χερσονήσου θεωρείται ασφαλές για κατοικίες.
• Μόλις το 1% της έκτασης της Λαυρεωτικής χερσονήσου θεωρείται ασφαλές για καλλιέργειες.
(Σχολικό έτος 2009-2010, Γυμνάσιο Κερατέας, Περιβαλλοντικό πρόγραμμα: «Γη και θάλασσα της Κερατέας: Περιήγηση στο περιβάλλον, στην τέχνη και την Ιστορία»).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου