"Ω Κρίτων, έφη, τω Ασκληπιώ ωφείλομεν αλεκτρυόνα. αλλά απόδοτε και μή αμελήσητε" Σωκράτης, 469-399 π.Χ.

Τετάρτη 21 Αυγούστου 2013

Τι είναι το deja vu και γιατί συμβαίνει;

Όλοι μας το έχουμε βιώσει λίγο ως πολύ το deja vu! 
Τι είναι όμως στην πραγματικότητα και γιατί μας συμβαίνει; 
Είναι θαύμα ή μήπως κάτι άλλο; 
Βρισκόμαστε με τον φίλο μας σε μια πόλη για πρώτη φορά στη ζωή μας. Είμαστε σε διακοπές και κάνουμε βόλτες γνωρίζοντας καινούρια μέρη και συνήθειες. Ξαφνικά όμως γίνεται κάτι παράξενο! Ακούμε το φίλο μας να μας λέει: «Ρε φίλε, αυτό το έχω ξαναζήσει ακριβώς έτσι!»  

Τι έγινε εκείνη τη στιγμή; 

Είναι αδύνατον να ισχύει αυτή η πρόταση επειδή και οι δύο μας βρισκόμαστε για πρώτη φορά σε εκείνο το μέρος!! Με δύο λόγια, μόλις ο φίλος μας είχε ένα… deja vu! 
Τι είναι όμως αυτό; 
Το deja vuDéjà vu σημαίνει στα γαλλικά «αυτό το έχω ξαναζήσει». Έτσι ονομάζεται η έντονη αίσθηση που νοιώθουμε πως, ένα γεγονός που βιώνουμε ή βλέπουμε αυτή τη στιγμή για πρώτη φορά, έχει επαναληφθεί στο παρελθόν. Συνήθως αυτή η εμπειρία συνοδεύεται μια αίσθηση οικειότητας καθώς και το αίσθημα ότι «κάτι δεν πάει καλά». Αξίζει να αναφέρουμε επίσης πως déjà vu έχει βιώσει το 50% των ανθρώπων!!
Τα είδη του deja vu
Αρχίζοντας την ανάλυση του «φαινόμενου» του τι είναι deja vu, να πούμε πως υπάρχουν τρία είδη déjà vu:déjà vecudéjà senti και déjà visite.  Τι είναι όμως το καθένα από αυτά;
1) DEJA VECU
Σημαίνει «αυτό το έχω ξαναδεί» και σχεδόν πάντα όταν κάποιος αναφέρει ότι είχε déjà vu εννοεί στην πραγματικότητα déjà vecu. Είναι η πιο συνηθισμένη μορφή και λανθασμένα συγχέονται οι δύο ονομασίες!
2) DEJA SENTI
Είναι μια αποκλειστικά συναισθηματική κατάσταση και σημαίνει «αυτό το έχω ξανανιώσει».
3) DEJA VISITE
Είναι η πιο σπάνια από τις τρείς περιπτώσεις και σημαίνει «αυτό το έχω ξαναεπισκεφθεί». Είναι η μοναδική αίσθηση η οποία έχει συγκεκριμένες γεωγραφικές και χωρικές διαστάσεις, σε αντίθεση με το déjà vecu και το déjà senti τα οποία είναι κυρίως ή/και αποκλειστικά συναισθήματα.
Γιατί συμβαίνει το deja vu;
Ακόμα δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι, πώς προκαλείται και γιατί συμβαίνει! Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες.  Έχουν βρεθεί πολλές ομοιότητες του déjà vu και κάποιων κλινικών ασθενειών όπως η σχιζοφρένεια!! Αυτό έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια νευρική ανωμαλία.  Επίσης έχει παρατηρηθεί πως παράλληλη χρήση μερικών φαρμάκων αυξάνουν τις πιθανότητες να βιώσουμε déjà vu!  Μια άλλη θεωρία λέει πως οφείλεται στην ετεροχρονισμένη ενεργοποίηση των νευρώνων.  Έτσι το ίδιο ερέθισμα φτάνει στον εγκέφαλο με μία μικρή καθυστέρηση, αρκετή όμως ώστε να παραπλανηθεί και να πιστεύει πως το ζει για δεύτερη φορά!
Μια ακόμα εξήγηση αναφέρει την οπτική καθυστέρηση, ότι δηλαδή υπάρχει μια καθυστέρηση στη μεταφορά του οπτικού ερεθίσματος από το ένα μάτι στον εγκέφαλο σε σχέση με το άλλο μάτι.  Η θεωρία όμως αυτή καταρρίφθηκε όταν καταγράφηκαν εμπειρίες deja vu και από τυφλούς!!  Εξηγήσεις έχει προσπαθήσει να δώσει και η παραψυχολογία, συνδέοντας την αίσθηση με την πρόγνωση, την διόραση, τις υπεραισθητικές αντιλήψεις.  Πολλοί μάλιστα βασιζόμενοι στο déjà vu, βλέπουν σε αυτό την απόδειξη ύπαρξης ψυχικών ικανοτήτων σε πολλούς ανθρώπους.  Μια θεωρία αυτής της κατηγορίας, δικαιολογεί το συναίσθημα σαν μια προσπέλαση της μνήμης των ονείρων. Με δυο λόγια, déjà vu είναι η ανάμνηση ενός ξεχασμένου ονείρου που έχει αρκετά κοινά στοιχεία με την κατάσταση που βιώνουμε. 
*************************************************************************************

Το μυστήριο ψάχνει λύση…

Το déjà vu είναι σπάνιο φαινόμενο, αλλά όταν συμβαίνει το καταλαβαίνουμε. Είναι αυτό που μπορεί να περπατάς σε μια πόλη την οποία επισκέπτεσαι πρώτη φορά και ξαφνικά γνώριμες εικόνες έρχονται στο μυαλό, σαν να φωνάζουν ότι έχεις ξανάρθει σε αυτό το μέρος. Όμως δεν έχεις ξαναπάει, άρα τι συμβαίνει;

Για την ακρίβεια, κανείς δεν ξέρει στ’ αλήθεια τι συμβαίνει. Η προέλευση του déjà vu (που σημαίνει στα Γαλλικά αυτό που «έχω ήδη δει»), δηλαδή η αίσθηση της οικειότητας με κάτι που είναι εντελώς καινούργιο, παραμένει κρυμμένη κάπου βαθιά κρυμμένη στον εγκέφαλό μας. Το φαινόμενο αυτό είναι δύσκολο να μελετηθεί, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι συνδεδεμένοι με καλώδια και μηχανήματα όταν τους συμβαίνει αυτό προκειμένου να καταφέρουν οι ερευνητές να βρουν άκρη.

Ωστόσο, οι επιστήμονες είχαν προβληματιστεί πολλά χρόνια, καθώς μια περιγραφή εμπειρίας déjà vu εμφανίστηκε το 1888 σε ασθενείς με επιληψία. Η παρατήρηση του φαινομένου δεν ήταν σύμπτωση, μιας και οι άνθρωποι με κάποιες μορφές επιληψίας φαίνεται να νιώθουν το déjà vu πιο συχνά σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν την ίδια διαταραχή. Η έρευνα σε τέτοιους ασθενείς έδειξε ότι τα αισθήματα του déjà vu που ένιωθαν ήταν πιο πιθανό να συνδέονταν με τις κρίσεις στο μέσο κροταφικό λοβό, το μέρος του εγκεφάλου που σχετίζεται με την αντίληψη των αισθήσεων, την παραγωγή του λόγου και τη μνήμη.

Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, οι νευρώνες παρουσιάζουν πρόβλημα, στέλνοντας μπερδεμένα μηνύματα σε διαφορετικά μέρη του σώματος. Για αυτούς τους ασθενείς, το déjà vu είναι ένα αποτέλεσμα σύγχυσης των συνδέσεων στον εγκέφαλο. Όταν κάποιοι ασθενείς υποβάλλονται σε εγχείριση εγκεφάλου για να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις, ξυπνούν και είναι απαλλαγμένοι από το φαινόμενο αυτό.

Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι παρόμοιο πρόβλημα των νευρώνων μπορεί να προκαλέσει σε υγιείς εγκεφάλους, που δεν παθαίνουν κρίσεις, μια αίσθηση οικειότητας ενώ δεν υπάρχει λόγος να αισθανθούν κάτι τέτοιο.

Μια δεύτερη υπόθεση περιλαμβάνει ένα άλλο λάθος του εγκεφάλου. «Αυτή τη φορά, το πρόβλημα έχει να κάνει με τη μνήμη», λέει η Anne Cleary, καθηγήτρια γνωστικής ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Κολοράντο. Ένα ερέθισμα που προκύπτει από μια νέα κατάσταση ενεργοποιεί την ανάμνηση μιας παλιότερης παρόμοιας εμπειρίας, την οποία ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να ανακαλέσει. Η Cleary δίνει το παρακάτω παράδειγμα στην προσπάθεια της να εξηγήσει το φαινόμενο. Έστω ότι επισκέπτεστε το Παρίσι για πρώτη φορά και έχετε φτάσει στο Λούβρο.

Το βλέμμα σας πέφτει στην τεράστια γυάλινη πυραμίδα που ξεχωρίζει στον προαύλιο χώρο του μουσείου και ξαφνικά νιώθετε αυτό το παράξενο συναίσθημα. Εκείνη τη στιγμή, ο εγκέφαλός σας δεν μπορεί να ανακαλέσει την ανάμνηση που θα μπορούσε να εξηγήσει την κατάσταση, ότι δηλαδή πριν από λίγους μήνες είδατε την ταινία The Da Vinci Code, μια ταινία στην οποία φαίνεται πολύ καθαρά η Πυραμίδα του Λούβρου. «Λόγω της απουσίας της ανάκλησης αυτής, μας απομένει μόνο η αίσθηση της οικειότητας με την παρούσα κατάσταση», λέει η Cleary.

Η Cleary έχει την υποψία ότι αυτού του είδους η οικειότητα προκύπτει από την ικανότητά μας να θυμηθούμε τη δομή του χώρου και του περιβάλλοντος. Προκειμένου να ελέγξει αυτή την υπόθεση, η ειδικός προσπάθησε να προκαλέσει déjà vu σε εργαστηριακές συνθήκες. Χρησιμοποιώντας ένα παιχνίδι που προσομοιάζει με τη ζωή, το The Sims, η Cleary και η ομάδα της έστησε δυο σκηνικά, με διαφορετικά χαρακτηριστικά αλλά ολόιδια στη διάταξη. Το πρώτο ήταν το σκηνικό μιας αυλής που είχε ένα δέντρο σε μια γλάστρα στο κέντρο του, περικυκλωμένο από διάφορα φυτά και άλλα φυτά που κρέμονταν σε καλάθια από τους τοίχους. Το δεύτερο σκηνικό απεικόνιζε ένα μουσείο που αντί για το δέντρο είχε ένα μεγάλο άγαλμα, το έδαφος είχε χαλιά και τα καλάθια είχαν κεριά.

Όταν οι συμμετέχοντες ερεύνησαν το δεύτερο δωμάτιο, ανέφεραν ότι ένιωσαν ένα συναίσθημα déjà vu, αλλά δεν μπορούσαν να το συνδέσουν με το χρόνο που πέρασαν ανακαλύπτοντας το πρώτο δωμάτιο. «Οι άνθρωποι έχουν μια αυξημένη αίσθηση déjà vu όταν η σκηνή έχει μια παρόμοια διάταξη, αλλά δεν μπορούν να ανακαλέσουν την πηγή αυτή της οικειότητας που αισθάνονται», λέει η Cleary.

«Μια ακόμα πιθανή εξήγηση του déjà vu», αναφέρει η Cleary «μας οδηγεί πίσω στο 1928, όταν ο ψυχολόγος Edward Titchener περιέγραψε την αίσθηση χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της διέλευσης ενός δρόμου. Όπως ξεκινάμε να διασχίσουμε το δρόμο, ενστικτωδώς κοιτάμε στα αριστερά, αλλά αν κάτι μας τραβήξει την προσοχή στα δεξιά, στρέφουμε το βλέμμα μας προς τα εκεί. Μέχρι να κοιτάξουμε πάλι στα αριστερά, ο εγκέφαλός μας μπορεί να έχει ξεχάσει την πρώτη φορά που κοιτάξαμε προς τα εκεί. Αυτή η δεύτερη ματιά ενδέχεται να προκαλέσει το αίσθημα της οικειότητας, διότι, σε αυτήν την περίπτωση, έχουμε πράγματι δει κάτι προηγουμένως.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι που βιώνουν το déjà vu δεν μπορούν να εξηγήσουν για ποιο λόγο συμβαίνει. Πάντως, «ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να μας εξηγήσει», λέει η Cleary. Αυτές οι εμπειρίες κατά τις οποίες γνωρίζουμε κάτι το οποίο δεν μπορούμε να θυμηθούμε λειτουργούν όλες με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι ξέρουμε το όνομα του ηθοποιού σε μια ταινία, αλλά δεν μας έρχεται αυτόματα να το πούμε. «Όταν η ανάκληση αποτυγχάνει, οι αναμνήσεις μας έχουν παρόλα αυτά έναν τρόπο να μας ειδοποιούν για το γεγονός ότι υπάρχει κάτι σχετικό εκεί», λέει η Cleary. «Υπάρχει κάτι σε αυτή τη διαδικασία που χρειάζεται περαιτέρω εξερεύνηση και μελέτη».

1 σχόλιο:

  1. ειναι κκακο να εχεις deja vu ; Και αν καποιος εχει τι πρεπει να κανει; ειμαι μολις 12 ετων και το παθαινω...πρεπει να ανυσυχω;

    ΑπάντησηΔιαγραφή